De rol van de vader

De aanwezigheid van een betrokken vader verkleint de kans dat een jongere het verkeerde pad op gaat. Maar ook (deels) afwezige en ongeïnteresseerde vaders kunnen hier vaak nog een positieve rol in spelen. Welke rollen zijn er nog meer en hoe kunnen we die uitdagen?

De parttime vader

Als een parttime vader er is, moet hij ook écht ‘aan’ staan. Dat wil zeggen: zijn aanwezigheid invulling geven en duidelijk maken dat hij naar zijn kind luistert. Alleen dan ontstaat er een emotionele band tussen de twee, en dat vormt de basis op grond waarvan een kind weet dat hij of zij altijd bij de vader terecht kan. Ervaringsdeskundigen in de zaal geven aan dat het een bewuste keuze betreft. Een scheiding betekent dat je je losmaakt van je partner, maar niet van je kinderen. Je hebt elkaar daar als ouders wel bij nodig, ook al ben je uit elkaar. Een aanwezige Officier van Justitie ziet nog een andere wisselwerking: een betrokken parttime vader kan uitkomst bieden als het tussen kind en moeder niet goed gaat.

De vader met de losse handjes

Hier wordt voor de eerste keer deze middag het ‘terugspoel’ mechanisme genoemd. Vaders die slaan, zijn daar vroeger vaak zelf slachtoffer van geweest. Je maakt hen duidelijk dat het niet o.k. is door hen te vragen naar hun eigen jeugdervaring. ‘Wat voelde je toen je zelf klappen kreeg van je vader?’ – ‘Het deed pijn.’ Dat geeft de bewustwording een enorme stimulans. Hetzelfde geldt wanneer je hen erop wijst als hun inmiddels oudere zonen hun eigen vrouwen en kinderen slaan. Vaders komen er dan achter dat ze zo niet willen zijn. Dat is het begin van gedragsverandering.

Voor zover slaan als deel van de opvoedingscultuur kan worden gezien, dient de reactie heel helder te zijn. Een aanwezige docent hoort veel verhalen van kinderen die thuis geslagen worden. Zij geeft dan meteen aan dat het niet normaal is. “We moeten het benoemen en daar heel stellig in zijn: als je wordt geslagen, ben je mishandeld. Dat is absoluut niet o.k.”.

De criminele vader

Ook criminele vaders moeten zo mogelijk hun rol als vader blijven spelen. Daar kunnen zij het beste op aangesproken worden door hun directe sociale omgeving (de partner, broers, zussen, enzovoort). Ook hier kan ‘terugspoelen’ een bijdrage leveren: schets hem het beeld dat zijn zoon net als hij de verkeerde keuzes kan gaan maken, en tot welk (beperkt) toekomstperspectief dat leidt.

Het feit dat veroordeelden kinderen hebben, vormt bij het OM wel eens aanleiding om toch begeleiding te bieden waar dat anders niet voor de hand zou liggen. Zo krijgen vader en kind toch nog een kans.

Maar er moet ook ruimte zijn om te concluderen dat de vader (en soms ook de moeder) té ongeïnteresseerd of ongeschikt is. Elk kind heeft recht op opvoeders. Als de biologische ouders onmachtig zijn, moet je hen loslaten en op zoek gaan naar anderen.

De nauwelijks geïntegreerde vader

Deze vader kan pas een positieve rol spelen ten opzichte van zijn kinderen, als hij beter integreert. Dat betekent o.a. de Nederlandse taal leren, ondersteuning accepteren en participeren (bijvoorbeeld door mee te gaan naar school). Daarbij dient duidelijk aangegeven te worden wat er in Nederland verwacht wordt van ouders/opvoeders.

Als deze vaders geestelijk in de knoop zitten, moet daar iets voor worden aangeboden. Wij moeten hen helpen, zodat zij hun kinderen kunnen helpen. De drempel tussen thuis en de buitenwereld moet verlaagd worden. Voor degenen die zelf geen ‘Nederlands’ netwerk hebben, moet dat gecreëerd worden.

Een aanwezige hulpverlener maakt een stevige kanttekening: teveel vaders zitten te vaak te lang in de moskee en het koffiehuis. En dat wordt dan nog vaak gefaciliteerd c.q. gesubsidieerd door de overheid ook. Misschien is dat beleid toe aan herziening. Vaders moeten thuis zitten, niet in het koffiehuis of de moskee.

De ongeïnteresseerde/negatieve vader

Soms heeft de houding van deze vaders een concrete oorzaak, zoals een gokverslaving. Hoe dan ook moet geprobeerd worden om hun houding te veranderen. Een geopperde oplossing is een training, zonder dat mensen zich daarvoor hoeven in te schrijven (want dan komt er niemand). Dat wil zeggen: daar waar problemen spelen, mensen aanspreken, informeren en stimuleren. De kans van slagen zal groter zijn als je hierbij vaders inzet bij wie het wel goed loopt, eventueel met de kinderen erbij. Zo kunnen vaders leren van en met elkaar.

Meerdere aanwezigen van verschillende organisaties signaleren dat negatieve vaders een groot probleem vormen. Niet alleen voor de kinderen, maar ook voor de moeders en de hulpverleners. Als vaders niet mee willen werken aan verbetering, moet er eigenlijk een keuze gemaakt worden. Meedoen of weggaan. Als zij de opvoeding niet voor hun rekening willen nemen, moet iemand anders die het wel wil doen daar de ruimte voor krijgen.

De toekomstige vader

Het gaat hier over de zonen van de vijf stereotype vaders hiervoor. Wat wil je dat zij meekrijgen om op hun beurt te kunnen doorgeven? Het belangrijkste: liefde. En verder gaat het om de vele zaken die al aan de orde kwamen, zoals betrokkenheid en het vermogen om te stimuleren en een rolmodel te zijn. Sommige vaders hebben daar ondersteuning bij nodig.

Aan de aanwezigen zal het niet liggen, zo constateert Ellen Verbeem tot slot. Zij vormen, zoals ook Gerrit van der Burg aan het begin van de bijeenkomst aanhaalde, de Cirkel Coalitie: een beweging die eraan bijdraagt dat jongeren kansen krijgen en minder snel afglijden. “We gaan geïnspireerd naar huis, en hebben hier wederom de band met elkaar verstevigd om samen opbouwende dingen te doen.”

Terug naar overzicht