Wapengebruik in versnelling

Sinds een jaar of drie grijpen jongeren steeds makkelijker en vroeger in hun criminele carrière naar een wapen. De moordende concurrentie in de steeds grotere drugsmarkt speelt hierin een belangrijke rol, evenals de gemakkelijke verkrijgbaarheid van wapens. Maar waarom wordt steeds vaker voor de meest radicale oplossing gekozen? En wat kunnen we daar tegen doen?

1. Wat is het verdienmodel van wapengebruik? Wat levert een moord op?

Het belang van geld

Liquidaties leveren jongeren een bedrag op van tussen de 2.500 en 15.000 euro of meer. De waarde hiervan voor hen is vaak vooral dat ze daarmee statusverhogende spullen kunnen kopen, variërend van kleding tot auto’s. Het is een (snelle) manier om zich aan armoede te ontworstelen.

Veiligheid (zelfbescherming)

Jongeren dragen wapens uit zelfbescherming. Maar een wapen dragen = een wapen gebruiken, zelfs als je het eigenlijk niet van plan was. Je hebt het nu eenmaal bij je, dus je gebruikt het.

Carrière

In opdracht wapens gebruiken betekent dat je laat zien wat je kunt. Als je een opdracht goed uitvoert, volgen er meerdere en maak je “carrière”.

2. Zijn er naast de directe opbrengsten, ook dieperliggende oorzaken te benoemen?

Struisvogelpolitiek familie

Ouders, partners en anderen uit de familie- en vriendenkring profiteren van de criminele opbrengsten van de jongere. Ze sluiten de ogen voor de herkomst van het geld en accepteren het daarmee feitelijk.

Kleine pakkans

Jongeren beginnen vaak met kleine criminaliteit. De pakkans daarbij is klein, omdat de politie daar (mede als gevolg van bezuinigingen) weinig prioriteit aan geeft. Daardoor gaan jongeren steeds meer durven, tot aan wapengebruik toe.

Invloed en druk van de omgeving

Ook al voeden ouders hun kinderen op met liefde en aandacht als basis voor weerbaarheid, de invloed van de straat is groter. Jonge leeftijdgenoten staan meer open voor elkaar dan voor hun ouders. Bovendien beschikken ouders niet over de tools om het hoge tempo van de veranderingen op straat bij te houden. Hier ligt een rol voor de hulpverlening.

Armoede en uitsluiting

Jongeren willen dingen die hen status verlenen, maar die ze niet kunnen betalen of niet kunnen bereiken. Ze worden/voelen zich systematisch uitgesloten en zien zich geconfronteerd met een glazen plafond (opleidingsniveau/netwerk). Ze zoeken de weg van de minste weerstand om daar doorheen te breken. Het risico op detentie vormt geen belemmering. Immers: in de PI zit je bovenop de apenrots, in de maatschappij moet je achteraan aansluiten.

Vrijblijvende en slechte hulpverlening

Problemen van jongeren bouwen zich in jaren op en verdwijnen niet vanzelf als ze meerderjarig worden. Hulpverlening moet bij wijze van spreken in een split second een oplossing aandragen, en haakt bovendien conform regelgeving af zodra jongeren een bepaalde leeftijd bereiken.

3. Waar kunnen we welke invloed uitoefenen?

Vervolgens werd er een stemronde ingelast over de oorzaken waar we als Cirkel Coalitie de meeste invloed op hebben en welke oplossingen we daarvoor kunnen bedenken. Eerst de uitslag:

1. systematische uitsluiting;

2. bureaucratie;

3. vrijblijvende en slechte hulpverlening;

4. invloed omgeving (geen nee durven zeggen);

5. profiteren/acceptatie (struisvogelpolitiek).

Veel oplossingen werden gezocht in het laten meedoen van jongeren en in de rol die opleiding en werk voor hen speelt. Ook de rol van de professionals en ‘het systeem’ lag onder de loep.

Herzie regels rondom strafblad, werk en VOG

Een jongere met een strafblad kan later uitermate geschikt zijn om een goede politieagent te worden. Dat kan alleen niet, vanwege dat strafblad. Dit kost de maatschappij een goede agent, en de jongere een kans op een goede toekomst. Hetzelfde kan gebeuren door de steeds vaker vereiste Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Schrap dergelijke regels.

De Rijksoverheid als grootste werkgever …

…. is bij uitstek in de positie om minder te kijken naar formele vereisten zoals diploma’s, en meer naar inhoudelijke kwaliteiten.

Onderwijs: testen in plaats van diploma’s

Ook probleemjongeren hebben kwaliteiten. Maar bij gebrek aan diploma’s kunnen zij niet doorstromen naar vervolgopleidingen. Test of jongeren geschikt zijn voor een opleiding, in plaats van hen om een papiertje te vragen.

Professionals: werk samen, pak door en neem verantwoordelijkheid

Begin op je eigen vierkante meter. Zoek contact met ouders en met andere professionals om meteen door te pakken. Wacht niet op toestemming uit hogere echelons, want dan verlies je tijd én je verliest de jongeren. En als je niet oppast je eigen motivatie als professional.

Niet te strikt met de regels

Er zijn hulpverleners die weinig lef tonen, omdat ze bang zijn voor hun positie of omdat ze de regels te strikt interpreteren. Neem hen mee en overtuig hen om ook door te pakken en om -wanneer het belang van de jongere erom vraagt- buiten de lijntjes te kleuren.

Kijk naar wat je wél kunt beïnvloeden

Systematische uitsluiting valt misschien moeilijk te beïnvloeden. Maar je kunt wel scherp zijn op die ene werkgever die probleemjongeren wél een kans wil geven. Ga daarmee in gesprek en bekijk wat de mogelijkheden zijn.

Systematische insluiting

In de afsluiting van deze editie van de Cirkel Coalitie onderstreepte ook de voorzitter van het college van procureurs-generaal, Gerrit van der Burg, het belang van inclusie en onze eigen rol daarin. Overheid en hulporganisaties vormen deels zelf het systeem, en kunnen dus zelf werken aan verandering van dat systeem. Bel elkaar (“of bel mij, Gerrit”) op als buiten de lijntjes kleuren onmogelijk wordt gemaakt, maar wel nodig is.